Desenleri Türkiye’nin yanı sıra Le Monde, Le Monde Diplomatique, Le Nouvel Observateur (Fransa); The Washington Post, The New York Times, The Wall Street Journal, The American Prospect, The Boston Globe, The Chicago Tribune gibi dünyanın önde gelen yayınlarında yayımlanan Selçuk Demirel, son kitabı ‘Ağaçname’ye ilham veren çocukluğunun Artvin’ini, babasının ‘Aynalı mektupları’nı, Ankara’daki öğrencilik dönemini ve halen yaşadığı Paris’teki hayatı anlattı.
Halen düzenli olarak Türkiye’de T24’te, Fransa’da Le Monde ve Le Monde Diplomatique’te çizen Demirel, Hürriyet yazarı Zeynep Bilgehan’ın sorularına 20 sayfalık bir mektupla yanıt verdi.
Selçuk Demirel’in zamanda yolculuğundan:
SENE1955 – “Babam ve ben”
“Müstakil evde geniş aile”
“Hikâyesi, kitaba ilham veren Artvin’de başlıyor: “1954 yılında doğdum. Osman Dedem, Melek Babaannem ve iki halamla birlikte yaşıyorduk. Altı dönümlük bahçesiyle bu küçük, iki katlı evi çok genç yaşta evlenince dedem satın almış. Annem ve benden bir buçuk yaş küçük kardeşimle üste katta, diğer aile üyeleri alt katta oturuyorlardı. Babamın muhtelif meslekleri vardı; Artvin’deki ender şoförlük ehliyeti olanlardandı. Güzel yazısı vardı. Tabelacılık da yapıyordu. Altın varaklı tipografiler yazdığını hatırlıyorum. İki elini aynı oranda kullanabiliyordu. Sağ eliyle soldan sağa doğru yazarken sol eliyle de aynı metni sağdan sola doğru tersten yazabiliyordu. Aynaya tutarak okuyabiliyorduk. Bazen mektup olarak da gönderirdi. Bu mektuplara; ‘Aynalı mektuplar’ diyorduk.”
SENE1965 – “1958-1959 yıllarında Erzurum’da yaşadık. Erzurum denilince evlerin çatılarında koşturduğumuzu, uçurtma uçurduğumuzu, hatta çok büyük uçurtmanın ipini tuttuğum için uçtuğumu hatırlıyorum!”
“Şeceremiz 13. yüzyıla uzanıyor”
“Baba tarafımdan Osman Dedem bugünkü Gürcistan’daki Ahıska’dan gelen Misket Türklerindendi. Sanırım 19’uncu yüzyıl sonunda Ahıska’dan gelip Artvin’e yerleşiyorlar. Gelirken ki aile adları Ustaseferoğulları. Babaannemin ailesi Batum’dan geliyor. Batum’daki aile adları Gogitler, daha sonra Gökyiğit oluyor. Anne tarafımda herkes Gürcü. Aile içinde Gürcüce konuşurlardı. Annem iki erkek ve dört kız kardeşi ile Maçahel’deki aile evinde doğuyorlar. Maçahel’deki ahşap camiyi 1850’li yıllarda büyük dedelerim yaptırıyor. Sonradan Müslüman olmuş Gürcülerden… Batum’daki kilise kayıtlarına bakınca aynı ailenin şeceresi 13. yüzyıla kadar gidiyor.”
“Rus semaverinde çay keyfi”
Çocukluk yılları, Artvin’deki geniş aile çevresi içinde büyük ağaçların gölgesinde geçiyor. Kendi anlatımıyla; “Rus semaverlerinde çaylar içerek, fantastik hikâyeler uydurarak, bir tekerlek bulunca araba yapıp binmek için geri kalan üç tekerleği olmadık yerlerde aramakla… Her şeyle dalga geçen Meliha Halam evin neşe kaynağıydı. Osman Dedem tanıdığım ilk sanatçıydı benim için… Ancak gerçek bir sanatçı cesaret edebilirdi möbleli salon radyosuna yeni aldığı günün akşamında yaldız boyası ile boyamaya, nasıl duracak diye merak etmişti! Ağaçların üzerine yerleştirdiği ampulleri uzaktan kumanda ile yakıp söndürmesini, evden bahçenin en uç noktasına döşediği telefon hattı ile evdekilere tek tek telefonda “Üfür, alo de!” diye ‘Alo’ dedirtmesini dün gibi hatırlıyorum. Bütün bu operasyonlarda asistanı olarak hep yanındaydım.”
“Çizgiyle ilk Tenten tanıştırdı”
Gerçek anlamda ilk resimli-çizgili kitabı Artvin Şehir Kütüphanesi’nde gördüğünü anlatıyor: “Halalarımla şehir merkezine gitmiştik. Onlar rahatça alışveriş edebilmeleri için beni şehir kütüphanesine bırakmışlardı. Oyalanayım diye önüme resimli bir kitap koymuşlardı. Henüz okuma yazma bilmiyordum. Kitap üç buçuk maceranın birlikte ciltlendiği bir Tenten kitabıydı. Kitap küçük boy ve resimler siyah-beyazdı. Resimlere bakarak maceraların içerisindeydim. Sinema gibi maceradan maceraya savruluyordum. Benim için sanırım çizgi ile ilk ilişkim bu kitaptaki çizimlerdi. Benim kuşağımdaki herkes gibi Tommiks, Teksas, Zagor vb.çizgi romanlar okudum, koleksiyon yaptım. 15-16 yaşlarından sonra resimsiz kitaplara ilgim arttı; romanlardaki hikayeleri kendi hayal gücümle canlandırmak heyecan vericiydi; Jack London, Charles Dickens, Jules Vernes.”
Abidin Dino’nun turşuları
Demirel, 45 yıldır Paris’te yaşıyor. Oraya yolunun nasıl düştüğünü şöyle anlatıyor: “Üniversite yılları birçoğumuz için zordu. Okulların büyük kısmı ya kapalıydı ya da sağcı-ülkücü öğrencilerin işgalinde ya da boykot altındaydı. Can güvenliği yoktu. O dönemki eşim Semra, ODTÜ’den yeni mezun olmuş mimardı ve Paris’te yaşamak istiyordu. 1978’de Paris’e geldik. Valizimin yarısı desenlerim ve afişlerimden oluşan rulolardı. Gelirken bir de Yaşar Kemal’e oğlu Raşit Gökçeli tarafından verilmiş bir paket getirmiştim. Kendisini aradığımda randevu yeri olarak Abidin Dino’ların adresini verdi. Pakette Dinoların özlediği dut reçeli, patlıcan turşusu gibi yiyecekler vardı. Böylece Abidin ve Güzin Dino ile tanıştım. Abidin Dino ile olan dostluğumuz ölümüne kadar sürdü. Arada Paris kafelerinde buluşur, miting ve yürüyüşlere katıldık.”
SENE1993 – Abidin ve Güzin Dino ile Paris’te
“Nasıl çiziyorum?”
“Bir şeyler çizerken çizdiğimin anlaşılır olup olmadığını düşünmüyorum. İyi bir desen kendi içinde tutarlı olmalı, inandırıcılığı olmalı. Işık, gölge ve hacime önemle dikkat ederim. Çizmek istediğim konu kendi biçimi ve rengiyle birlikte gelir gözümün önüne; fotoğrafın birinci banyosundan sonra yavaş yavaş görünmesi gibi oluşurlar. Çizgilerimdeki anlam ve ifade de ona bakanın o günkü, o andaki ruh hali ile ilgili olarak anlam değiştirebilir. Aynı resme değişik zamanlarda tekrar baktığınızda başka anlamlar taşıdığını göreceksiniz. Anlam çok önemli! Anlamsız şeylerde de bir anlam bulmak mümkün.”
SENE 2022 – Eşi Lyliane ve oğlu Regis’le
Turist Demirel nasıl sanatçı Demirel oldu?
Turist vizesiyle geldiği Paris’ten bugünün Selçuk Demirel’i nasıl çıkmış? Yanıtı: “Paris Ecole des Beaux Arts’ın sınavlarını kazandım. 1981’de La Maison des Artistes tarafından ‘sanatçı’ statüsü edindim. Aynı yıl iki çocuk kitabım yayınlandı. Le Monde Gazetesi’nde ilk desenlerim yayınlanmaya başladı. 1988’den 2010 yılına kadar Le Nouvel Observateur dergisine, 1992’den itibaren, bugün halen Le Monde Gazetesi’ne çizmeye başladım. 1998’den itibaren Amerika’da çizimlerim yayınlandı”
Röportajın tamamını okumak için
|
Selçuk Demirel kimdir? Türkiye’nin dünyada da bilinen sanatçıları arasında yer alan Selçuk Demirel, 1954 yılında Artvin’de doğdu. İlk çizgilerini 1973 yılında haftalık 7 Gün dergisinde yayımladı. 1978 yılında Ankara’daki mimarlık öğrenimi yarıda bırakarak Paris’e gitti. 1979 yılında Paris École Nationale Supérieure de Beaux-Arts’ın sınavlarını kazandı. Düzenli bir öğrenci olamadı. 1980-1981 yıllarında çocuklar için yazıp resimlediği MouMouk dizisi ile diğer desenleri Le Monde gazetesinde yayımlandı. Başta Türkiye ve Fransa olmak üzere çok sayıda Avrupa ülkesi ve ABD’de önemli gazete, dergi ve kitaplarda desenleri yayımlandı. Çalışmalarını düzenli olarak Le Monde, Le Monde Diplomatique ve T24’te sürdüren Selçuk Demirel açtığı kişisel sergilerin yanı sıra desen albümleri, çocuklar için yazıp resimlediği ve değişik yazarlarla birlikte gerçekleştirdiği 50’den fazla kitabı var. Eserleri önemli özel koleksiyonlarda yer alan sanatçının 2022 yılında 23 çalışması Musée National L’Histoire de l’Immigration tarafından müzenin koleksiyonuna alındı. ‘Defile’ (2013), ‘Başka Bir Yerde’ (2013), ‘Portakal Mavisi Bir Dünya’ (2016), ‘Duman’ (John Berger ile, 2016), ‘Sen Surat Okumayı Bilir misin?’ (2017), ‘Elma’ (2017), ‘Noir’ (2017), ‘Saat Kaç?’ (John Berger ile 2018), ‘PSI / Bilinç Altından Gerçeküstüne’ (2019), ‘Kıyıda Tek Başına’ (2019), ‘Bir Ağacın Altında’ (2021), ‘Birdenbire İstanbul’ (2022) Selçuk Demirel’in son çıkan kitapları. |
TIKLAYIN | Selçuk Demirel’den ağaçlara, rengârenk bir saygı duruşu: Ağaçname | Sen Ne Güzel Bir Ağaçsın!
TIKLAYIN | ‘Çizgilerde nadir bir şiir’; Selçuk Demirel’in ‘Gök ve Yer Arasında’ başlıklı sergisi Paris’te açıldı
TIKLAYIN | Selçuk Demirel desenleri
