Seher Alp ABD ve Avrupa başta olmak üzere dünyanın pek çok yerinde pandemi kurallı esniyor. Öncelikli olarak ise maske yasakları rafa kalkıyor. Ülkemizde de açık havada maske takma zorunluluğu kalktı ancak havalandırması kötü olan yerlerde ve mesafe kuralına uyulamayan alanlarda maske takılmasına devam edileceğinin vurgusu yapıldı.
Öte yandan dünyada şimdilerde uçaklarda maske kurallarının kaldırılıp kaldırılmaması konusu tartışılıyor.
Hava yolculuğu, sıkı pandemi kurallarını uygulamayı gerektiren son duraklardan biri olarak adlandırılıyor. ABD’de, uçaklarda maske kullanım zorunluluğu 18 Nisan’a kadar uzatıldı. Bu tarihten sonra ise kararın gerekli olup olmadığı yeniden gözden geçirilecek. Danimarka ve İngiltere’de ise bazı havayolu şirketleri, uçakta maske takma zorunluluğunu askıya aldı.
İngiltere ve Danimarka’nın yanı sıra Kuzey İrlanda, Norveç, Barbados, Meksika, St. Lucia, Bahamalar ve Jamaika da havada maske zorunluluğu olmayan destinasyonlar arasında yer alıyor.
ABD, İskoçya, İtalya ve Çin başta olmak üzere birçok ülkede ise uçaklarda maske takma zorunluluğu devam ediyor. Ülkemizde ise kapalı alanlarla, toplu taşımalarda ve uçaklarda halen maske zorunluluğu söz konusu. Uçaklarda maske kullanımının kalkması konusu henüz gündemde değil.
UZMANLARIN YANI SIRA YOLCULAR DA FİKİR AYRILIĞI YAŞIYOR
Bazı uzmanlar ve yolcular, uçak kabinlerinin ve havaalanlarının daha dikkatli bir yaklaşım izlemesi gerektiğini söylüyor.
Bu isimlerden biri de Rebecca Kift. 37 yaşındaki Kift, İngiliz havayolu TUI Airways Limited’in İspanya- Manchester uçuşu için uçağa binene kadar maske zorunluluğunun kaldırıldığını bilmiyordu.
Annesi kanser hastası olduğu için çok dikkat etmesi gereken ve mecbur kalmadıkça kapalı alanlardan uzak durmaya çalışan Kift, maskesiz uçuş görevlileri ve çoğunlukla maskesiz olan yolcularla dolu bir uçakta dört saat geçirmek zorunda kaldı. Durumdan oldukça rahatsız olan Kift, “Bunun adil olduğunu düşünmüyorum” dedi.
DÜNYA GENELİNDE VAKA SAYILARI DEĞİŞİKLİK GÖSTERİYOR
Göründüğü üzere uçaklarda maske takma konusu farklı bakış açılarını barındırıyor. Peki sağlık uzmanları bu konuda ne diyor?
COVID BİTMEDİ!
Harvard’ın Havacılık Halk Sağlığı Girişimi direktörü Leonard Marcus, “Covid bitmedi” diyor ve ekliyor:
“BA.2 varyantının maske konusunu nasıl etkileyeceğini söylemek için henüz erken. Ancak emin olduğum bir şey var ki; maske zorunluluğu bir kez kaldırıldığında, olası bir durumda yeniden mecbur hale getirmek çok zor olur.”
Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Bülent Ertuğrul da her ne kadar bitmiş gibi davranılsa da pandeminin henüz sona ermediğinin altını çiziyor. “Omicron’un oluşturduğu hastalığın daha hafif geçiyor olması ve hastaneye yatışların azalması özellikle ABD ve Avrupa’da aşılama oranları, izolasyon vb pandemi kurallarının esnetilmesini beraberinde getirdi” diyen Ertuğrul, şu ifadelere yer veriyor:
“Covid-19 erişkin, sağlıklı ve aşılı bireyler için risk olmaktan çıktı diyebiliriz ama risk grubu için bunu söyleyemiyoruz. Dünya verilerine bakarsak kısıtlamaların gevşemesi ile salgının yeniden hız kazandığını söyleyebiliriz. Covid-19’un hala bir halk sağlığı sorunu olarak devam ettiğini ve pandeminin yaşamımızdaki önemli sorunlardan biri olmaya devam ettiğinin altını çizmek istiyorum.”
Prof. Dr. Faruk Aydın: Omicron ve BA.2 varyantı artık dünyaya hâkim olmuş durumda. Bu varyantların daha hafif seyrettiğini biliyoruz fakat ölüme neden olmadığını kimse söyleyemez. Omicron varyantı çıkana kadar dünya genelinde koronavirüs kaynaklı ölüm sayısı 5 milyona ulaşmıştı. Omicron’un ortaya çıktığı kasım ayından bu yana ise dünyada 1 milyona yakın insanın Covid-19 sebebiyle hayatını kaybettiğini biliyoruz. Sizce Omicron’un öldürücü olmadığını söyleyebilir miyiz?
‘UÇAKLARDA BULAŞI AZALTMANIN EN ETKİLİ YÖNTEMİ MASKE’
Peki uçaklarda maske takmak virüsten korunmak için gerçekten etkili mi?
Seyahat uzmanlarına göre evet oldukça etkili. Bu alana odaklanan araştırmacılar arasındaki fikir birliği, hava yolculuğunun oldukça güvenli olduğu yönünde olsa da, uçaklarda koronavirüs bulaşma örnekleri de var.
Uluslararası Seyahat Tıbbı Derneği’nden Dr. Aisha Khatib, “Ancak bu bulaşların çoğu, uçaklarda maske kullanma zorunluluğu uygulanmadan önce gerçekleşti. Uçaklarda bulaşı azaltmanın bugüne kadarki en etkili yöntemi uçuş sırasında zorunlu maske politikası uygulanması olabilir” diyor.
Amerikan Tropikal Tıp ve Hijyen Derneği Başkanı Dr. David Freedman ise maske zorunluğu kalsa bile uçuş sırasında N95 maskesini takmaya devam edeceğini de özellikle belirtiyor.
KTÜ Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Faruk Aydın da uçaklarda maske zorunluluğunun kalkmasını henüz çok erken bulanlardan. “Uçaklardaki maske takmaya devam edilmeli” diyen Aydın sebebini de şöyle açıklıyor:
“Çünkü uçaklar dünyanın değişik ülkelerinden gelen insanların bir arada olduğu, seyahat boyunca az da olsa insanların birbirinin solunumuna maruz kaldığı, havalandırma ne kadar iyi olursa olsun yakın çevrenizdeki insanların havaya bıraktığı damlacıkları mutlaka aldığınız bir ortam.”
‘OMICRON AVRUPA’YA UÇUŞ YAPANLAR İLE TAŞINDI’
“Uçakta ya da diğer toplu taşıma araçlarında maske takmak hastalığın yayılmasını engelleyen önemli kurallardandır” diyen Bülent Ertuğrul ise konuya başka bir açıdan bakıyor, “Örneğin Omicron varyantı Avrupa’ya çok yüksek olasılıkla uçakla yolculuk yapanlar tarafından getirildi. Uçak ve toplu taşıma sırasında maskesiz olmak virüsün hasta bireyden hasta olmayanlara geçişi anlamına gelir ki bu bir salgın sırasında istemediğimiz bir durumdur” ifadelerine yer veriyor.
UÇAKLARDA GELİŞMİŞ FİLTRELEME SİSTEMLERİ VAR AMA…
Uçaklarda bulunan gelişmiş filtreme sistemleri, havayı her iki ila üç dakikada bir yeniliyor. Bu nedenle, uçaklarda enfekte olma riski diğer kapalı alanlardan daha düşük olduğunu savunanlar bulunuyor.
Ancak bazı uzmanlara göre, enfekte birine yakın oturuyorsanız, havaya yayılan virüs filtreleme sistemine girmeden önce onu soluma riski ile karşı karşıya oluyorsunuz.
“Uçaklardaki gelişmiş hava filtreleme sistemleri yeterli koruma sağlamaz mı?” diye sorduğumuz Bülent Ertuğrul’un bu soruya cevabı oldukça net: “Hayır sağlamaz! Yanınızda oturan birey hasta ise ortamdaki havalandırma ne kadar iyi olursa olsun maskelerinizi çıkardığınız anda risk altındasınızdır.”
‘PANDEMİNİN BAŞINDAN BERİ MASKE KONUSUNU ABARTTIK’
Prof. Dr. Bülent Ertuğrul, “Aslında pandeminin başından beri maske konusunu biraz fazla abarttık” diyor ve maskenin ne zaman takılıp ne zaman çıkarılabileceği konusunu şöyle özetliyor:
— Başından itibaren bilimsel veriler bize maskenin birileriyle sosyal iletişime geçeceğimiz zaman ya da kalabalık ortamlarda (toplu taşıma, konser, tiyatro vb etkinlikler), sosyal mesafemizi ayarlayamayacağımız kapalı veya açık ortamlarda takılması gerektiğini ama tek başına açık alanda olduğumuzda ya da çekirdek iletişim grubumuz içinde (aile gibi) takmanın anlamlı olmadığını gösterdi.
— Günümüzde de bu kurallar geçerli. Kapalı, kalabalık ortamlarda maske gerekliliği devam ediyor. Ama bireysel olarak açık alanda dolaşırken, ev içi çekirdek ilişkilerin olduğu ortamlarda takılmasına gerek yok.
TOPLU TAŞIMALARDA MASKE HALEN ÇOK ÖNEMLİ
Uçakların yanı sıra toplu taşımalarda da maske takmanın halen oldukça önemli olduğundan bahseden ve “Toplu taşımalar birbirlerini tanımayan ve hasta olup olmadıklarını bilmeyen bireylerin bazen sosyal mesafeyi ayarlamakta zorlandıkları hatta alamadıkları ortamlar” diyen Ertuğrul, “Bu durumda bireysel olarak ben hastalığın bana bulaşabileceğini düşündüğüm ve güvenilir bulmadığım bu tür ortamlarda maskemi takmayı seçerim. Böylece kendimi hastalıktan korurum. Bu sadece Covid-19’dan korunmak değil aynı zamanda diğer tüm üst solunum yolu enfeksiyonlarından korunmak anlamına da gelir. Ben hasta olmadığım zaman aileme ve yakınlarıma da hastalık taşımamış ve onları da korumuş olurum. İş gücü kaybım olmaz. Tüm bunları bir maske takarak yapabiliyorsam maske takmaya niye itiraz edeyim?” şeklinde konuşuyor.
Prof. Dr. Faruk Aydın: Yeni bir varyantın gelişebileceği konusundaki öngörüm şu; Omicron’dan daha hızlı bulaşan, daha hızlı çoğalan bir varyant gelmediği sürece Omicron’un silinmesi kolay olmayacak. Yeni gelen varyantın patojenitesi de Omicron’dan daha yüksek olursa ve daha hızlı bulaşabilirse pandemi kötüye doğru seyir gösterebilir. Bu bir ihtimal dahilinde olmasına rağmen Omicron’dan daha hızlı çoğalan ve bulaşan bir varyantın gelme olasılığı düşük görünüyor.
