Akademik alma iin yurtdna grevlendirilen akademisyene mecburi hizmet yklenebilir mi?

ncelikle zel kanuna tabi olan yksekretim personeline yurtdna bilimsel amal grevlendirilmesi halinde mecburi hizmet yklenemeyeceini deerlendiriyoruz.

Bu yazmzda, devlet niversitelerinde grev yapmakta olan retim elemanlarnn bilimsel almalar yapmak zere yurt dna grevli gitmeleri halinde mecburi hizmetle ykml olup olmadklarn deerlendireceiz.

Bilindii zere, akademisyenlerin yurt iinde veya yurt dnda grevlendirme usul ncelikle 2547 sayl Yksekretim Kanununun 39 uncu maddesinde dzenlenmitir. lgili maddenin birinci fkrasnda; “retim elemanlarnn kurumlarndan yolluk almakszn yurt iinde ve dnda kongre, konferans, seminer ve benzeri bilimsel toplantlarla, bilim ve meslekleri ile ilgili dier toplantlara katlmalarna, aratrma ve inceleme gezileri yapmalarna, aratrma ve incelemenin gerektirdii yerde bulunmalarna, bir haftaya kadar dekan, enstit ve yksek okul mdrleri, onbe gne kadar rektrler izin verebilirler. Bu ekilde onbe gn aan veya yolluk verilmesini gerektiren veya aratrma ve incelemenin gerektirdii masraflarn niversite ile buna bal birimlerin btesinden veya dner sermaye gelirlerinden denmesi icabeden durumlarda, ilgili ynetim kurulunun karar ve rektrn onay gereklidir.” dzenlemesi yer almaktadr.

Bununla birlikte ayn kanunun 65 nci maddesinin a/13 fkrasna istinaden hazrlanan; “Yurtiinde ve Yurtdnda Grevlendirmelerde Uyulacak Esaslara likin Ynetmelik”, yukarda yer verdiimiz Kanun hkmnde ngrlen yurtiinde ve yurtdnda geici grevlendirme esaslarn dzenlemektedir.

Mezkur Ynetmeliin 2 nci maddesine gre retim elemanlarnn grevlendirmeleri sre ynnden ikiye ayrlm; buna gre retim elemanlarnn bilimsel toplantlara katlmak, inceleme, aratrma ve uygulama yapmak zere sresi ay kadar ( ay dahil) olan grevlendirmeleri ksa sreli, aydan fazla sreli olanlar ise uzun sreli olarak tanmlanmtr.

Ayrca, sz konusu Ynetmeliin ilgili maddelerinde ksa sreli veya uzun sreli grevlendirmelerde izin makamlar, belirli sre grev yapma artlar ve istisnalar dzenlenmitir. Ancak, 2547 sayl Yksekretim Kanununda gerekse ilgili Ynetmelikte ksa/uzun sreli grevlendirme alan retim elemanlarna mecburi hizmet yklenebileceine ynelik ak bir hkm bulunmamaktadr.

Dier taraftan, baz yksekretim kurumlarnda genel kanun olan 657 sayl Devlet Memurlar Kanununun “Mecburi Hizmet” balkl 224 nc maddesinin ikinci fkrasnda yer alan; “Yetitirilmek, eitilmek, bilgilerini artrmak veya staj yapmak zere 3 ay ve daha fazla sre ile d memleketlere gnderilen memurlara gnderilme ekillerine baklmakszn yurtdnda kaldklar srenin iki kat kadar mecburi hizmet yklenir.” dzenlemesine gre yurt dna grevlendirilen retim elemanlarna mecburi hizmet yklemektedir.

Ayrca, ayn Kanunun “Yurt D Eitim Masraflarnn Tahsili” balkl ek 34 nc maddesinde geen; “lgili kanunlarna veya Cumhurbakanl kararnamelerine gre; renim yapmak, yetitirilmek, eitilmek, bilgilerini artrmak, staj yapmak veya benzeri bir nedenle geici sreli grevlendirilmek suretiyle, ay veya daha fazla sre ile yurtdna gnderilen kamu personeli yurtdnda bulunduklar srenin iki kat kadar mecburi hizmetle ykmldrler. Bu ekilde yurt dna gnderilecek personelden, rnei Maliye Bakanl tarafndan hazrlanm “Yklenme Senedi ile Muteber mzal Mteselsil Kefalet Senedi” alnr.” hkmne gre retim elemanlarndan kefalet senedi de alnmaktadr.

Bu konu zelinde yaanan bir olayda Dantay Sekizinci Dairesinin Esas No:1999/2506 sayl dosyasnda verilen kararda; “davacnn yurtdna gnderilme nedeni olan “bilimsel aratrma” amac, 657 sayl Yasann anlan ek 34. maddesinde aka yer almad gibi ayn maddede yer alan “…benzeri bir neden…” ibaresi kapsamnda dnme olana da yoktur. Ayn konuda zel nitelikli 2547 sayl Yasada kural varken, genel nitelikli olan 657 sayl Yasann uygulanamayaca hukukun genel ilkeleri gereidir. Bu durumda, 657. Sayl Yasadan kaynaklanan mecburi hizmet ykmll, 2547 sayl Yasann 39. maddesinin 2. fkras kapsamndaki grevlendirmeler iin sz konusuyken, birinci fkra uyarnca yurtdnda grevlendirilen davacnn mecburi hizmetle ykml tutulmasnda hukuka uyarlk grlmemitir.” ifadeleri yer almtr.

Sonu olarak, 2547 sayl Kanunun 39. maddesinin 1 inci fkras kapsamndaki grevlendirmeler asndan mecburi hizmet ykmllne dair yasal bir dzenleme bulunmad gz nne alndnda yaplacak ilemlerde grevlendirmelerin niteliindeki ayrma dikkat edilmeli, zira alma esaslarnn temeli bilimsel aratrmaya dayanan zel kanunlara tabi akademisyenlere olanak d mecburi hizmet yklemek bilimsel zerkliin ruhuna ters olduunu gibi sz konusu aratrma almalarna da ket vurmaktadr.